دوبیتی شمارهٔ ۹
شب تاریک و سنگستان و مو مست
قدح از دست مو افتاد و نشکست
نگهدارندهاش نیکو نگهداشت
وگرنه صد قدح نفتاده بشکست
رسول خدا صلوات الله علیه و آله:
خلق اربعه لاربعه:
المال للانفاق لا للامساک و العلم للعمل لا للمجادله و العبد للتعبد لا للتعظیم و الدنیا للعبره لا للعمارة.
چهار چیز خلق شده برای چهار چیز:
مال برای انفاق است نه برای نگه داشتن.
علم برای عمل کردن است نه برای مجادله (و کشمکش).
انسان برای اطاعت و بندگی است نه برای تکبر و بزرگی.
دنیا برای عبرت (و آمادهشدن برای آخرت) است نه برای عمارت (و آباد ساختن).
المواعظ العددیة: ص 334
خیلی اوقات میگوییم:
خودم با همین چشمام دیدم
خودم با همین گوشام شنیدم
و بعد میگوییم:
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام:
مَن قالَ فی مُؤمِنٍ ما رَأتهُ عَیناهُ و سَمِعَتهُ اُذُناهُ [ما یشینه و یهدم مروّته] ، فهُو مِن الذینَ قالَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : «إنّ الّذینَ یُحِبُّونَ أنْ تَشِیعَ الفاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ ألِیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ وَ اللّه ُ یَعْلَمُ وَ أنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (سوره نور - آیه 19»
کسی که درباره انسان مؤمن آنچه را دیده یا شنیده بازگو کند [که موجب آبروریزی و آسیب به وجهه آن مؤمن است] جزو کسانی است که خدای متعال درباره آنان فرموده است:
«به راستی که کسانی که دوست دارند تا زشتیها در میان مؤمنین شیوع پیدا کند؛ قطعاً برای ایشان است عذاب دردناک در دنیا و [در] آخرت».
الکافی: ج2، ص 357
نزدیکترین حالت به کفر چیست؟!
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام:
أَبْعَدُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ أَنْ یَکُونَ الرَّجُلُ یُؤَاخِی الرَّجُلَ وَ هُوَ یَحْفَظُ زَلَّاتِهِ فَیُعَیِّرُهُ بِهَا یَوْماً مَا.
نزدیکترین حالت بنده به کفر زمانی است که شخصی با دیگری برادری کند در حالی که لغزشهای او را به ذهن میسپارد تا روزى به واسطه آن او را سرزنش نماید.
(وسائل الشیعة: ج12، ص 274
شب تاریک و سنگستان و مو مست
قدح از دست مو افتاد و نشکست
نگهدارندهاش نیکو نگهداشت
وگرنه صد قدح نفتاده بشکست
سرود عشق ز تن پروران مجو صائب
قسمت اول:
وسائل الشیعه (شیخ حر عاملی): ج3، ص 24
قسمت دو:
امام صادق علیه السلام:
اذا
قام العبد فی الصلاة فخفف صلاته قال الله تعالی لملائکته:
اما ترون الی عبدی کأنه یری ان قضاء حوائجه بیدغیری ، اما یعلم ان قضاء حوائجه بیدی.
هرگاه بنده برای نماز به پا خیزد و نمازش را سبک ادا کند، خداوند به فرشتگان خود میفرماید:
آیا به بنده من نمینگرید که گویا برآوردن حاجتهایش را به دست کسی غیر از من میبیند، آیا نمیداند که برآوردن حوائج او به دست من است؟!
الکافی (ثقة الاسلام کلینی): ج3، ص 269
قسمت سه:
رسول خدا صلى الله علیه و آله مىفرماید:
«اذا فَرَغَ الْعَبْدُ مِنَ الصَّلاةِ وَ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ تَعالى حاجَتَهُ یَقُولُ اللَّهُ تَعالى بِمَلائِکَتِهِ:
انْظُرُوا الى عَبْدى فَقَدْ ادَّى فَریضَتى وَ لَمْ یَسْأَلْ حاجَتَهُ مِنّى، کَأَنَّهُ قَدِ اسْتَغْنى عَنّى، خُذُوا صَلاتَهُ فَاضْرِبُوا بِها وَجْهَهُ».
هرگاه بنده از نماز فارغ شود و از خداوند حاجتی نخواهد، خداوند تعالى خطاب به فرشتگان مىفرماید:
به بندهام بنگرید که واجب مرا به جا آورد، ولى حاجتش را از من نخواست، گویا خود را از من بىنیاز مىداند، نمازش را بگیرید و به صورتش بزنید.
سفینة البحار (شیخ عباس قمی): ج6، ص 309
قسمت چهار:
امام صادق علیه السلام:
ان الله - عز و جل - فرض علیکم الصلوات فی احب الاوقات الیه ، فاسئلواالله حوائجکم عقیب فرائضکم.
به درستی که خداوند نمازهای واجب را در محبوبترین اوقات واجب کرد، پس حاجات خودرا بعد از نمازهایتان بخواهید.
بحار الانوار (علامه مجلسی): ج 85، ص 324
قسمت پنجم:
رسول خدا صلوات الله علیه و آله:
«مَنْ اَحْدَثَ وَ لَمْیَتَوَضَّأْ فَقَدْ جَفانى وَ مَنْ اَحْدَثَ وَ تَوضَأَ وَ لَمیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ فَقَدْ جَفانى وَ مَنْ احدثَ و تَوَضَّأَ و صَلّى رَکْعَتَیْنِ وَ دَعانى وَ لَمْاَجِبْهُ فیما سَأَلَنى مِنْ اُمُورِ دینِه وَ دُنْیاهُ، فَقَدْ جَفَوْتُهُ وَ لَسْتُ بِرَبٍّ جاف»
کسى که وضویش باطل شود و تجدید وضو نکند، به من جفا کرده است
و نیز اگر وضو گرفت و دو رکعت نماز نخواند باز هم به من جفا کرده است
و اگر وضو گرفت و نماز خواند و دعا کرد درباره امور دین و دنیایش، و او را پاسخ ندادم، من به او جفا کردهام
و من پروردگار جفا کارى نیستم!!
میزان الحکمه (ری شهری): ج13، ص 231
قسمت اول:
قال امیرالمؤ منین علیه السلام :
من ترک انکارا المنکر بقلبه و لسانه فهومیت بین الاحیاء.
کسى که ترک کند نهى از منکر را بقلب و زبان خود مثل مرده اى بین زنده هاست .
نهذیب ، ج 6، ص 181.
قسمت دوم:
امام سجاد علیه السلام:
قال موسى بن عمران علیه السلام: یا رب من أهلک الذین تظلهم فی ظل عرشک یوم لا ظل إلا ظلک؟ فأوحى الله إلیه: .... " والذین یغضبون لمحارمی إذا استحلت مثل النمر إذا جرح!
موسی بن عمران علیهما السلام به خداوند عرض کرد:
پروردگارا!
اهل تو چه کسانی هستند که در روزی که هیچ سایهای جز سایه تو نیست، آنها در سایه عرش تو هستند؟
... و کسانی که هرگاه حرامهای من حلال شمرده شوند، مانند پلنگ زخم خورده خشمناک میشوند!
وسائل الشیعه، ج3، ص 416
قسمت سوم:
امیرالمومنین علی علیه السلام:
لَعَنَ اللّه ُ الامرینَ بِالْمَعْروُف التارِکیِنَ لَهُ وَ النّاهیِنَ عَنِ الْمُنْکَر الْعامِلیِنْ بِهِ
خدا لعنت کند
(نهج البلاغه خطبه 129/ بند 9 – فیض الاسلام).
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿۲-صف﴾
کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿۳-صف﴾
اى کسانى که ایمان آوردهاید چرا چیزى مىگویید که انجام نمىدهید (۲)
نزد خدا سخت ناپسند است که چیزى را بگویید و انجام ندهید (۳)
قسمت چهارم:
امام باقر علیه السلام:
خُذُوا الکَلِمَهَ الطَّیِّبَه مِمَّن قَالَها و إِن لَم یَعمَل بِها
سخن نیک را از هر کس که گفت بپذیرید، اگر چه خودش بدان عمل نکند.
تحف العقول، ص391. بحارالانوار ج 110 ص160، ج75 ص 170.
مولا امیرالمؤمنین علی علیه السلام میفرماید:
مَن کَثُر فی لیله نومُه، فاتَه مِن العملِ ما لا یستدرکه فی یومه.
هر کس در شب خوابش بسیار شود، اعمالی را از دست میدهد که در روز نمیتواند جایگزینی برایش بیابد.
(غرر الحکم،ص 319)
و در سخن دیگری میفرمایند:
«چه تصمیم های روز را که خواب درهم شکند.»[3]
یعنی بسیاری از سلب توفیقهای روز ریشه در پرخوابیهای شب دارد!
برخی از آثار پرخوابی در روایات
برای پرخوابی آثار و نتایج ناگواری بیان شده است که به تعدادی از آنها اشاره میشود:
1ـ از حضرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل شده است : «از خواب بسیار برحذر باشید؛ زیرا خواب زیاد آدمی را در قیامت فقیر میکند.»[13]
2ـ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «نزد خدا به شدّت منفور است، خوردن بدون گرسنگی و خواب بدون خستگی و...، »[14]
3ـ امیرالمۆمنین(علیه السلام) میفرماید: «خوردن و خواب بسیار، جان را تباه و زیان را جلب نماید.»[15]
4ـامام علی(علیه السلام) میفرماید: «وای بر آن که به خواب رفته، که چه اندازه زیانکار است؛ هم عمرش کوتاه و هم مزدش کم است.»[16] از آنجا که دنیا مزرعه آخرت است و آنچه را در این عالم بکاریم ثمره و نتیجهاش را در آن عالم خواهیم یافت با افزایش خواب، عمر -این سرمایه گرانقدر- را از کف داده و دست خالی گام در آن وادی مینهیم.
اما توصیهای که میتواند زندگی ما را متحول کند!!!
امام صادق علیه السلام:
أقل النّوم بالّیل و الکلام بالنّهار.
خواب شب و کلام روزت را کم کن!
تحف العقول، 438
از میان آثار متعدد و زیانبار پرحرفی که در روایات آمده است نیز به ذکر تنها یک روایت بسنده می شود:
امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام می فرمایند:
« هر کسی که سخنش افزایش یافت، اشتباهات او نیز فزونی خواهد یافت
و هر کس خطایش افزایش یافت، حیایش کم میگردد
و هرکس حیایش کم شد، تقوایش کم میشود
و کسی که تقوایش کم شود، دلش میمیرد
و هر کس قلبش مرد، به دوزخ وارد خواهد شد.»
متن حدیث:
« مَن کَثُرَ کَلامُهُ کَثُرَ خَطَؤُهُ وَ مَن کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ
حَیاؤُهُ وَ مَن قَلَّ حَیاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَن قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ
قَلْبُهُ وَ مَن ماتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ »
«نهج البلاغه؛ بخشی از حکمت 349»
در خصوص خواب بین الطلوعین هم در بین بسیاری از احادیث به ذکر همین یک مورد بسنده میشود:
✔امام صادق علیه السّلام:
◀◀نومة الغداة مشومة،تطرد الرزق، وتصفر اللون وتقبحه وتغیره، وهو نوم کل مشؤوم إن الله تبارک وتعالى یقسم الارزاق ما بین طلوع الفجر إلى طلوع الشمس فإیاکم وتلک النومة▶▶
خواب صبح (صبح در ادبیات عرب به معنی فاصله اذان صبح تا طلوع خورشید است) شوم و نامبارک است،
و ✗روزى را پس میزند،
و ✗رنگ و روى را زرد و زار میکند،
و ✗شخص را نازیبا و دگرگون مىسازد
و ✗آن خواب همه اشخاص نامبارک است،
✔همانا خداوند تبارک و تعالى روزىها یا روزى مخلوقات را
در فاصله دمیدن صبح تا طلوع خورشید مقرّر و تقسیم می فرماید
پس زنهار، از خواب در آن هنگام بپرهیزید.✔
منبـع: من لا یحضره الفقیه ج۱ص۵۰۲
[3] ـ پاینده،ابوالقاسم؛ نهج الفصاحة،انتشارات جاویدان،چاپ دوم،1376ش،ح10145
[13] ـ قمی،شیخ عباس؛سفینة البحار و مدینة الحکم و الاثار،مۆسسه نشر آستان قدس رضوی،چاپ اول،1416ق،ج4،ص592،واژه«نوم»
[14] ـ پاینده،ابوالقاسم؛ نهج الفصاحة،انتشارات جاویدان،چاپ دوم،1376ش،ص604،ح2119
[15] ـ عبد الواحد آمدی؛غررالحکم و دررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،تصحیح مهدی انصاری قمی،نشر مۆسسه انتشاراتی امام عصر(علیه السلام)،چاپ دوم،1384ش ،ص580،ح7034
[16] ـعبد الواحد آمدی؛غررالحکم و دررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،تصحیح مهدی انصاری قمی،نشر مۆسسه انتشاراتی امام عصر(علیه السلام)،چاپ دوم،1384ش،ص855،ح10657
یک توصیه مهم:
امام علی علیه السلام:
فرزندم آیا چهار کار به تو نیاموزم که با به کار بستن آنها از طبابت بی نیاز شوی ؟
عرض کرد: چرا ای امیرالمومنین .
فرمود: بر سفره ی غذا منشین مگر وقتی گرسنه باشی. هنوز اشتها داری از خوردن دست بکش . غذا را خوب بجو و هرگاه خواستی بخوابی قضای حاجت کن. اگر اینها را به کار بندی از طبابت بی نیاز خواهی شد.