حدیث امامت را زندگی کن (12)

امام صادق علیه السلام:

طُوبى لِعَبْد لَمْ یَغْبِطِ الخاطِئینَ على ما اُوتُوا مِن نَعیمِ الدُّنیا و زَهرَتِهار.

خوشا به حال بنده‌ای که بر خطاکارانی که از نعمت‌ها و خوشی‌های دنیا برخوردار شده‌اند غبطه نخورد.

تحف العقول، ص 536

عافیت

مولا امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

«اَلْعافیَةُ عَشَرَةُ اَجْزاء تِسْعَةٌ مِنْها فِى الصَّمْتِ اِلاّ بِذِکْرِ اللهِ وَ واحِدٌ فى تَرْکِ مُجالَسَةِ السُّفَهاءِ»;

«عافیت ده جزء دارد، که نُه جزء آن در سکوت است، مگر این که ذکر خدا باشد  و یک جزء آن ترک همنشینى با سفیهان است»

بحار الانوار، جلد 74، صفحه 237. 

امام رضا علیه السلام:

 یأتی على الناس زمان تکون العافیه عشرة اجزاء تسعة منها فی اعتزال الناس وواحدة فی الصمت. 

زمانى فرا مى‏رسد که عافیت ده جزء دارد که نُه جزء آن کناره ‏گیرى از مردم و یک جزء آن سکوت است. 

تحف العقول, ص 446

حدیث امامت را زندگی کن (11)

مولا امیرالمؤمنین علی علیه السلام: 

علیک بالآخره تاتک الدنیا صاغره.

تو مراقب آخرتت باش، دنیا خودش ذلیلانه پیش تو می آید.

غررالحکم، ح2603، ص 144

حدیث امامت را زندگی کن (10)

مولا امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

اُطْلُبُوا الحاجاتِ بِعِزَّةِ الْاَنْفُسِ فَاِنَّ بِیَدِاللّه ِ قَضاءَها.

حاجات خود را عزتمندانه بیان کنید، چرا که برآورده شدن آن بدست خداست.

شرح ابن ابی الحدید، ج20، ص317

حدیث امامت را زندگی کن (9)

امام صادق علیه السلام:

طًلًبتُ حًلاوًةً العِبادَةِ، فَوَجَدتُها فى تَرکِ المَعصِیَةِ.

حلاوت عبادت را طلب کردم پس آن را در ترک معصیت یافتم.

مستدرک الوسائل، ج 12، ص 174

حدیث امامت را زندگی کن (8)

امام حسن عسکری علیه السلام:

 وَ اعْلَمْ أَنَّ قُلُوبَ أَهْلِ الطَّاعَةِ وَ الْإِخْلَاصِ نُزَّعٌ إِلَیْکَ مِثْلَ الطَّیْرِ إِذَا أَمَّتْ أَوْکَارَهَا.

بدان که قلوب اهل طاعت و اخلاص به سوی تو پر می‌کشد مانند پرکشیدن پرنده به سوی لانه‌اش.

کمال الدین، ج2، ص448

حدیث امامت را زندگی کن (7)

امام صادق علیه السلام:

ما اجتَمَعَ فی مَجلِسِ قَومٌ لَم یَذکُروا الله عَزَّ وَجَلَّ وَلَم یَذکُرُونا. إلّا کان ذلکً المَجلِسُ حَسرَةً عَلَیهِمِ یَومَ القیامَةِ.

اگر عده‌ای در مجلسی گرد هم آیند و به یاد خداوند عزّوجلّ و به یاد ما نباشند آن مجلس در روز قیامت موجوب حسرت (و ندامت) آنان خواهد بود.

کافی، ج2، ص187، ح7

علم نافع چیست؟ چه نشانه هایی دارد؟ چگونه بدست می آید؟

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

الف: علم نافعی که نورانیت می­آورد چیست؟

اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ (257- بقره)

خداوند، ولى و سرپرست کسانى است که ایمان آورده‏اند آنها را از ظلمتها، به سوى نور بیرون مى‏برد. (اما) کسانى که کافر شدند، اولیاى آنها طاغوت­ها هستند که آنها را از نور، به سوى ظلمت­ها بیرون مى‏برند آنها اهل آتشند و همیشه در آن خواهند ماند. (257)

بر طبق آیات قرآن برای رسیدن به نور باید متولی به ولایت الله شد و ولایت الله نیز متوقف است در پذیرش ولایت رسول خدا و جانشینان بر حقش.

همچنین بر طبق آیات و روایات ولایت محقق نمی­شود مگر آنکه سه عنصر محبت، معرفت و تبعیت محقق شود و پایه و مقدمه­ی تحقق محبت و تبعیت نیز معرفت است و آنچه مقدمه است برای معرفت، علم است!

بر این اساس اگر علم مقدمه باشد برای ایمان و عمل صالح مبتنی بر تبعیت از رسول خدا و جانشینان برحقش می­شود علم نافعی که نور است و آثار و نشانه­هایی نیز با خود دارد.

در ادامه آثار و نشانه­های علم نافع و علم غیر نافع بر طبق روایات ارائه­ می­شود و سپس مهمترین راهکار کسب علم نافع بر طبق حدیث عنوان بصری ارائه می­شود.

ب: آثار و نشانه­های علم نافع چیست؟

قال النّبىّ صلّى اللَّه علیه و آله‏: نعوذ باللَّه من‏علم‏لاینفع‏، و هو العلم الّذى یضادّ العمل بالاخلاص‏و اعلم انّ قلیل العلم یحتاج إلى کثیر العمل، لانّ علم ساعة یلزم صاحبه استعمال طول العمر.

رسول خدا صلوات الله علیه و آله می­فرمایند: پناه مى‏بریم به خدا از علمى که سود نداشته باشد. و آن علمى است که با عمل خالصانه همراه نیست. و بدان که اندکى از علم نیازمند عمل فراوان است، زیرا علمى که انسان در یک ساعت مى‏آموزد، او را به عمل کردن بر طبق آن در سراسر عمر، ملتزم مى‏کند.

الحیاة / ترجمه احمد آرام ؛ ج‏1 ؛ ص195

علمی که عمل مخلصانه را به دنبال نداشته باشد، تازه عمل مخلصانه برای اینکه نافع باشد باید عملی بر طبق دستور رسول خدا و جانشینان بر حقش باشد و به نیت تبعیت از ایشان باشد تا باعث نفع انسان باشد بر طبق روایت ذیل:

أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علی علیه السلام: قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلوات الله علیه و آله:‏ لَا قَوْلَ إِلَّا بِعَمَلٍ وَ لَا قَوْلَ وَ لَا عَمَلَ إِلَّا بِنِیَّةٍ وَ لَا قَوْلَ وَ لَا عَمَلَ وَ لَا نِیَّةَ إِلَّا بِإِصَابَةِ السُّنَّةِ.

رسول خدا (صلوات الله علیه و آله) فرمود: هیچ گفتارى جز با کردار ارزش ندارد و هیچ گفتار و کردارى جز با نیت ارزش ندارد هیچ گفتار و کردار و نیتى جز با موافقت و تبعیت از سنت ارزش ندارد.

أصول الکافی / ترجمه مصطفوى ؛ ج‏1 ؛ ص90 (باب لزوم اخذ از قول پیغمبر (ص) و شواهد قرآن)

در ادامه برخی دیگر از آثار علم نافع بر طبق روایات ارائه می­شود:

وَ قَالَ النَّبِیُّ صلوات الله علیه و آله:‏ مَنْ غَلَبَ عِلْمُهُ هَوَاهُ فَذَاکَ عِلْمٌ‏نَافِعٌ‏ وَ مَنْ جَعَلَ شَهْوَتَهُ تَحْتَ قَدَمَیْهِ فَرَّ الشَّیْطَانُ مِنْ ظِلِّهِ.

پیامبر (صلوات الله علیه و آله) فرموده‏اند: هر کس دانشش بر خواسته­ی نفسانى او چیره شود، علمش علم‏نافع‏ است و هر کس شهوت خود را زیر گامهایش نهد، شیطان از سایه‏اش مى‏گریزد.

روضة الواعظین / ترجمه مهدوى دامغانى ؛ ص665

رسول خدا صلوات الله علیه و آله: العلم علمان: فعلم فی القلب فذلک العلم النّافع، و علم على اللّسان فذلک حجّة اللَّه على ابن آدم.

علم دو علم است علمى که در قلب است و علم‏نافع‏ همین است و علمى است که بر زبانست و او حجت خدا بر فرزند آدمست.

نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله) ؛ ص582

روایت زیر تا حد زیادی مصادیق و نشانه های علم نافع را تبیین می­کند:

وَ رُوِیَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلوات الله علیه و آله
مَنْ طَلَبَ الْعِلْمَ لِلَّهِ
لَمْ یُصِبْ مِنْهُ بَاباً إِلَّا ازْدَادَ بِهِ فِی نَفْسِهِ ذُلًّا
وَ فِی النَّاسِ تَوَاضُعاً
وَ لِلَّهِ خَوْفاً
وَ فِی الدِّینِ اجْتِهَاداً
وَ ذَلِکَ الَّذِی یَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْیَتَعَلَّمْهُ
وَ مَنْ طَلَبَ الْعِلْمَ لِلدُّنْیَا وَ الْمَنْزِلَةِ عِنْدَ النَّاسِ وَ الْحُظْوَةِ عِنْدَ السُّلْطَانِ
لَمْ یُصِبْ مِنْهُ بَاباً
إِلَّا ازْدَادَ فِی نَفْسِهِ عَظَمَةً
وَ عَلَى النَّاسِ اسْتِطَالَةً
وَ بِاللَّهِ اغْتِرَاراً
وَ مِنَ الدِّینِ جَفَاءً
فَذَلِکَ الَّذِی لَا یَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْیَکُفَّ وَ لْیُمْسِکْ عَنِ الْحُجَّةِ عَلَى نَفْسِهِ وَ النَّدَامَةِ وَ الْخِزْیِ یَوْمَ الْقِیَامَة.
روضة الواعظین و بصیرة المتعظین (ط - القدیمة)، ج‏1، ص: 12

امیرالمومنین از رسول خداوند نقل فرمودند که رسول خدا فرمود:
هر که دانش را برای خدا بیاموزد، به هیچ بابی از آن نرسد
مگر آنکه بیش از پیش خود را حقیرتر ببیند،
با مردم متواضعتر شود،
ترسش از خدا بیشتر گردد
و در دینش کوشاتر شود.
چنین کسی از علم بهره مند می شود، پس باید آن را بیاموزد
اما کسی که دانش را برای دنیا و منزلت یافتن نزد مردم و موقعیت یافتن نزد سلطان و حاکم فراگیرد،
به هیچ بابی از آن نرسد
مگر اینکه خودبزرگ بین تر شود و بر مردم بیشتر فخر فروشی کند
و از خدا بیشتر غافل شود
و از دین بیشتر فاصله بگیرد.
چنین کسی از دانش نفع نمی برد،
بنابر این باید از تحصیل دانش خود داری کند و علیه خود، حجت و پشیمانی و رسوایی در روز قیامت فراهم نیاورد.

رَسُولاً یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِ اللَّهِ مُبَیِّناتٍ لِیُخْرِجَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّور (11- طلاق)

رسولى به سوى شما فرستاده که آیات روشن خدا را بر شما تلاوت مى‏کند تا کسانى راکه ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، از تاریکی­ها بسوى نور خارج سازد! (11)

ج) راه کسب علم نافع چیست؟

ابتدا به دقت قسمتی از حدیث بسیار ارزشمند عنوان بصری بخوانید:

امام صادق علیه السلام... قَالَ: مَا مَسْأَلَتُکَ؟!

 فَقُلْتُ: سَأَلْتُ اللَهَ أَنْ یَعْطِفَ قَلْبَکَ عَلَیَّ، وَ یَرْزُقَنِی‌ مِنْ عِلْمِکَ. وَ أَرْجُو أَنَّ اللَهَ تَعَالَی‌ أَجَابَنِی‌ فِی‌ الشَّرِیفِ مَا سَأَلْتُهُ.

 فَقَالَ: یَا أَبَا عَبْدِاللَهِ! لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ؛ إنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی‌ قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی‌ أَنْ یَهْدِیَهُ. فَإنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلاً فِی‌ نَفْسِکَ حَقِیقَةَ الْعُبُودِیَّةِ، وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ، وَ اسْتَفْهِمِ اللَهَ یُفْهِمْکَ!

امام صادق علیه السلام ...فرمود‌: چه‌ میخواهی (ای عنوان بصری)‌؟!

 عرض‌ کردم‌: از خداوند مسألت‌ نمودم‌ تا دلت‌ را بر من‌ منعطف‌ فرماید، و از علمت‌ به‌ من‌ روزی‌ کند. و از خداوند امید دارم‌ که‌ آنچه‌ را که‌ دربارة‌ حضرت‌ شریف‌ تو درخواست‌ نموده‌ام‌ به‌ من‌ عنایت‌ نماید.

 حضرت‌ فرمود: ای‌ أبا عبدالله‌! علم‌ به‌ آموختن‌ نیست‌. علم‌‌ نوری‌ است‌ که‌ خداوند فقط در دل‌ کسی‌ که‌ ‌ ارادة‌ هدایت‌ او را نموده‌ است‌ واقع‌ می­گرداند. پس‌ اگر علم‌ میخواهی‌، باید در اوّلین‌ مرحله‌ در نزد خودت‌ حقیقت‌ عبودیّت‌ را بطلبی‌؛ و بواسطة‌ عمل‌ کردن‌ به‌ علم‌، طالب‌ علم‌ باشی‌؛ و از خداوند بپرسی‌ و استفهام‌ نمائی‌ تا خدایت‌ ترا جواب‌ دهد و بفهماند.»

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏1، ص: 225

بر طبق کلام امام صادق علیه السلام آن علمی که در قلب ایجاد نورانیت کند و ایمان را به دنبال خود در قلب بیاورد تنها با تعلم بدست نمی­آید، خداوند آن علمی که در قلب نورانیت ایجاد می­کند را تنها به کسی عنایت می­کند که واقعاً هدفش را در زندگی بندگی خدا قرار دهد و مهم­ترین نشانه­ی کسی که به قصد بندگی خدا به دنبال علم اندوزی می­باشد بر طبق کلام امام صادق این است که به آنچه می­آموزد عمل می­کند! چنین کسی را خداوند به او علم حقیقی که در قلب ایجاد ایمان و نورانیت می­کند عنایت می­کند.

چنین کسی لیاقت بشارت رسول خدا را دارد که فرمودند:

طُوبَى لِمَنْ عَمِلَ بِعِلْمِهِ.

خوشا به سعادت کسی که به علم خود عمل کند.

نهج الفصاحه، ح1911

حدیث امامت را زندگی کن (6)

امام کاظم علیه السلام:‌

یَغیبُ عَن اَبصارِ النّاسِ شَخصُهُ وَ لا یَغیبُ عَن قلوُبِ المُؤمِنینَ ذِکرُهُ.

شخص امام از دیده مردم غایب می‌شود ولی ذکر او از قلوب مؤمنین غایب نمی‌شود.

کمال الدین، ج2، ص368

حدیث امامت را زندگی کن (5)

امام باقر علیه السلام:

مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْءٍ أَفْضَلَ مِنْ عِفَّةِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ.

خداوند به چیزی افضل از عفت شکم و (زیر شکم) بندگی نشده است.

کافی، ج2، ص79