او خواهد آمد، اگر من و امثال من بگذارند!
خدایا ما را از منتظران حقیقی اش قرار ده
او خواهد آمد، اگر من و امثال من بگذارند!
خدایا ما را از منتظران حقیقی اش قرار دهبررسی گیاه‌خواری از منظر علم و عقل و شرع...
هر کتابی که توصیه به گیاه خواری می‌کند، چند مبنای تحلیل و پیش فرض دارد!
1) هرگونه کشتن حیوانات را و هر گونه حتی دخالت انسانی در زیست طبیعی حیوانات (نظیر پرورش زنبور برای تولید بهتر محصولات کشاورزی) را مصداق خشونت علیه به قول خودش موجودات حسن مند (مقصود حیوانات) و امری غلط و نامطلوب می داند. (بیان می‌دارند که حتی اگر بدانیم برای همین محصولات کشاورزی نیز به استثمار برخی حیوانات نظیر زنبور عسل پرداخته شده و در مسیر تولید این محصولات کشاورزی تا حدی به حیوانات ظلم شده و حقوقشان تضییع شده، باز بهتر از انجام عمل با ظلم بیشتر، یعنی کشتنشان است، ضمن اینکه وقتی این را فهمیدیم، می‌توانیم به سمت ظلم کمتر و ابداع روش‌هایی با ظلم کمتر حرکت کنیم.)
2) از مورد یک بالاتر، در مکتب گیاه‌خواری استعمال هرگونه خشونت در زندگی، امری منفی تلقی می‌شود و نتیجه‌ی اول حاصل پیش فرض دو است! (آن‌ها می‌گویند: وگان (گیاه‌خوار) کسی است که زندگی روزانه‌اش مؤید تعهدی است که به شفقت و پرهیز از خشونت دارد و مراعات را سرلوحه تعاملش با دنیا قرار می‌دهد.)
همان‌طور که مشاهده می‌شود در این مکتب گفته می‌شود: پرهیز از خشونت (به شکل مطلق و بی‌قید و شرط) در تعامل با دنیا (نه فقط حیوانات!)
3) گیاه‌خواران مدعی می شوند که می توانند با استفاده از مکمل‌ها و رژیم گیاهی صحیح و دقیق سلامت را به طور کامل حفظ کنند! و به زعم خود اثبات می‌کنند که گیاه‌خواری و سلامتِ کامل، دو امر قابل جمع قطعی و کامل هستند!
در ادامه از نظر علمی و عقلی و شرعی این سه گزاره را که ستون فقرات مکتب گیاه‌خواری است را بررسی می‌کنیم.
* بررسی این ادعا که گیاه‌خواری اگر با رژیم صحیح همراه با مکمل‌های درست باشد می‌تواند سلامت را به طور کامل تضمین کند:
از نظر علمی، هیچ مدلی از گیاه‌خواری، حتی همراه با دقیق‌ترین و جامع‌ترین مکمل‌های غذایی، نمی‌تواند به طور مطلق بدون کمبود باشد. این به دلیل نقش منحصر به فرد مواد مغذی موجود در محصولات حیوانی است که در بدن، فرآیندهایی را فعال می کنند که جایگزینی کامل آن‌ها از طریق گیاهان و مکمل‌ها امکان پذیر نیست. در ادامه، دلایل علمی این موضوع را بررسی می‌کنیم:
۱. نقش حیاتی برخی مواد مغذی که عمدتاً در منابع حیوانی یافت می‌شوند
الف) ویتامین B12
ویتامین B12 فقط در منابع حیوانی یافت می‌شود و برای عملکرد سیستم عصبی، تولید DNA، و تشکیل گلبول‌های قرمز ضروری است.
مکمل های B12 می‌توانند نیاز بدن را تا حدی تأمین کنند، اما جذب آن‌ها نسبت به ویتامین B12 طبیعی که از گوشت، لبنیات، و تخم مرغ دریافت می‌شود، ضعیف‌تر است.
برخی از فرم‌های B12 در مکمل‌ها (مثلاً سیانوکوبالامین) نیاز به تبدیل در کبد دارند که در برخی افراد به خوبی انجام نمی‌شود.
کمبود مزمن B12 باعث آنمی مگالوبلاستیک، مشکلات عصبی، خستگی، و کاهش عملکرد ذهنی می‌شود.
ب) هم-آهن (Heme Iron)
آهن در دو شکل در غذاها وجود دارد: هم-آهن (Heme Iron) که در گوشت یافت می شود، و غیرهم-آهن (Non-Heme Iron) که در گیاهان وجود دارد.
هم-آهن بسیار بهتر از غیرهم-آهن جذب می‌شود و تأثیر قابل توجهی بر تولید گلبول‌های قرمز دارد.
مصرف مکمل‌های آهن ممکن است مشکلات گوارشی ایجاد کند و جذب آن‌ها به خوبی هم-آهن نیست.
کمبود آهن موجب کم خونی، ضعف سیستم ایمنی، و کاهش توانایی شناختی می‌شود.
ج) تورین (Taurine)
تورین یک آمینواسید نیمه ضروری است که در غذاهای حیوانی مانند گوشت، ماهی و لبنیات یافت می‌شود و برای سلامت مغز، قلب و عضلات مهم است.
بدن انسان مقدار محدودی تورین تولید می‌کند، اما دریافت مستقیم آن از طریق منابع حیوانی، نقش مهمی در عملکرد بهتر مغز و سیستم ایمنی دارد.
مکمل‌های تورین نیز وجود دارند، اما فرم‌های طبیعی آن در گوشت بهتر جذب می شوند.
د) کارنیتین (L-Carnitine)
کارنیتین در گوشت قرمز، ماهی و لبنیات یافت می‌شود و نقش مهمی در متابولیسم چربی‌ها و تولید انرژی دارد.
بدن مقدار محدودی از آن را تولید می‌کند، اما کمبود آن (که در گیاه‌خواران رایج‌تر است) می‌تواند منجر به ضعف عضلانی، خستگی، و مشکلات متابولیکی شود.
ه) کراتین (Creatine)
کراتین تقریباً فقط در گوشت یافت می‌شود و نقش کلیدی در تولید انرژی برای سلول‌های عضلانی و مغزی دارد.
گیاه‌خواران معمولاً سطح کراتین پایین‌تری در بدن دارند که باعث کاهش عملکرد فیزیکی و شناختی می‌شود.
مکمل‌های کراتین موجودند، اما تأثیر آن‌ها دقیقاً مشابه دریافت از گوشت نیست.
۲. محدودیت در تبدیل و جذب مواد مغذی از منابع گیاهی
برخی مواد مغذی مورد نیاز بدن در گیاهان وجود دارند، اما بدن توانایی تبدیل یا جذب آن‌ها را در حد کافی ندارد.
الف) امگا ۳ (DHA و EPA)
اسیدهای چرب DHA و EPA که برای سلامت مغز، قلب و بینایی ضروری‌اند، فقط در منابع حیوانی مانند ماهی و تخم مرغ وجود دارند.
گیاهان فقط حاوی ALA (آلفا-لینولنیک اسید) هستند که باید در بدن به DHA و EPA تبدیل شود.
این تبدیل بسیار ناکارآمد است (حدود ۵-۱۰٪) و بنابراین بدن گیاه‌خواران معمولاً از کمبود DHA و EPA رنج می برد.
کمبود این اسیدهای چرب باعث مشکلات شناختی، التهاب، افسردگی، و ضعف عملکرد قلبی می‌شود.
ب) ویتامین A (رتینول)
ویتامین A به دو صورت یافت می‌شود: بتاکاروتن (در گیاهان) و رتینول (در حیوانات).
بدن باید بتاکاروتن را به رتینول (فرم فعال ویتامین A) تبدیل کند، اما این تبدیل غیر کارآمد است و در برخی افراد اصلاً انجام نمی‌شود.
کمبود ویتامین A موجب ضعف بینایی، کاهش ایمنی بدن و مشکلات پوستی می‌شود.
ج) زینک (روی)
زینک برای سیستم ایمنی، سلامت پوست و عملکرد آنزیم ها حیاتی است.
در گیاهان، زینک به صورت ترکیباتی وجود دارد که به خوبی جذب نمی‌شوند.
کمبود زینک منجر به ضعف ایمنی، ریزش مو، و کندی بهبود زخم‌ها می‌شود.
۳. اهمیت فرآوری حیوانی در هضم و متابولیسم بدن
حتی اگر تمام مواد مغذی ذکر شده از طریق مکمل‌ها تأمین شوند، بدن قادر به متابولیسم این ترکیبات به همان شیوه‌ای که از منابع طبیعی حیوانی دریافت می کند، نیست.
برخی مواد مغذی، مانند ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K)، برای جذب به چربی‌های حیوانی نیاز دارند.
گوشت و محصولات حیوانی دارای فاکتورهایی هستند که جذب و استفاده از مواد مغذی را بهینه می‌کنند.
مکمل‌ها ممکن است فقدان عوامل هم‌افزا (Co-factors) داشته باشند که در غذاهای حیوانی وجود دارند، و بدن به آن‌ها برای عملکرد صحیح نیاز دارد.
نتیجه گیری
هیچ رژیم غذایی گیاه‌خواری مطلق، حتی با استفاده از دقیق‌ترین مکمل‌های غذایی، نمی‌تواند کاملاً بدون کمبود باشد. دلایل علمی آن عبارت اند از:
وجود مواد مغذی حیاتی در منابع حیوانی که در گیاهان وجود ندارند یا به سختی تأمین می‌شوند (B12، هم-آهن، تورین، کارنیتین، کراتین، DHA، رتینول).
محدودیت در تبدیل مواد گیاهی به فرم‌های مورد نیاز بدن (DHA، رتینول، زینک).
نقش فرآوری حیوانی در تسهیل جذب و متابولیسم مواد مغذی که با مصرف گیاهان یا مکمل ها نمی توان به طور کامل جایگزین کرد.
بنابراین، از نظر علمی، مصرف گوشت و محصولات حیوانی نقش غیرقابل جایگزینی در حفظ سلامت انسان دارد و حذف کامل آن‌ها از رژیم غذایی به طور قطعی منجر به کمبودهای اساسی و مشکلات سلامتی می‌شود.
موارد قطعی و اجتناب ناپذیر که در اثر حذف کامل گوشت از رژیم غذایی (حتی با مصرف مکمل های گیاهی) رخ می دهند، به این شرح است:
۱. کم خونی مگالوبلاستیک (Megaloblastic Anemia)
✅ قطعی است! حذف گوشت منجر به کمبود ویتامین B12 می شود، چون این ویتامین فقط در منابع حیوانی وجود دارد. کمبود آن باعث کم خونی مگالوبلاستیک شده که علائم آن شامل:
خستگی مزمن
سرگیجه و رنگ پریدگی
ضعف عضلانی
کاهش اکسیژن رسانی به سلول‌ها
مکمل‌های گیاهی B12 جذب ضعیفی دارند و جایگزین کاملی نیستند.
۲. آسیب‌های عصبی و زوال شناختی (Neurological Damage & Cognitive Decline)
✅ قطعی است! کمبود B12 و اسیدهای چرب ضروری مثل DHA (که فقط در منابع حیوانی وجود دارند) باعث:
کاهش حافظه و تمرکز
افزایش ریسک آلزایمر و زوال عقل
گزگز و بی حسی در دست و پا (آسیب به میلین اعصاب)
ضعف در هماهنگی حرکتی
هیچ مکمل گیاهی نمی‌تواند نقش DHA حیوانی را به طور کامل ایفا کند.
۳. ضعف سیستم ایمنی و افزایش عفونت ها
✅ قطعی است! پروتئین های کامل، روی (Zinc)، و آهن هِم (Heme Iron) در منابع حیوانی وجود دارند و برای تقویت سیستم ایمنی ضروری اند. کمبود آن ها باعث:
افزایش بیماری‌های عفونی
کندی در بهبود زخم‌ها
کاهش عملکرد آنزیم‌های ایمنی
آهن گیاهی (غیرهِم) جذب ضعیفی دارد و نمی تواند جایگزین آهن حیوانی شود.
۴. کاهش باروری و مشکلات هورمونی
✅ قطعی است! حذف گوشت باعث کمبود چربی‌های ضروری مانند کلسترول خوب و اسیدهای آمینه خاص می شود که برای تولید هورمون‌های جنسی لازم اند. این کمبودها منجر به:
کاهش سطح تستوسترون در مردان و کاهش میل جنسی
اختلال در چرخه قاعدگی زنان
افزایش خطر سقط جنین و ناباروری
این مشکلات حتی با بهترین رژیم گیاهی و مکمل ها نیز به طور کامل جبران نمی شوند.
۵. کاهش توده عضلانی و ضعف بدنی
✅ قطعی است! بدن برای حفظ و رشد عضلات نیاز به پروتئین‌های کامل دارد که فقط در گوشت یافت می‌شوند. کمبود این پروتئین ها منجر به:
ضعف عمومی و کاهش توان بدنی
تحلیل عضلات و کاهش قدرت فیزیکی
طولانی شدن دوره ریکاوری پس از ورزش یا آسیب
پروتئین های گیاهی کیفیت پایین تری دارند و جایگزین پروتئین حیوانی نمی شوند.
۶. پوکی استخوان و شکستگی‌های مکرر (Osteoporosis & Bone Fractures)
✅ قطعی است! حذف گوشت و لبنیات باعث کمبود ویتامین D، کلسیم، و پروتئین‌های کلاژنی می شود که سلامت استخوان ها را تضمین می کنند. این کمبودها منجر به:
کاهش تراکم استخوانی
افزایش شکستگی‌ها و ترک‌های استخوانی
کاهش استحکام دندان‌ها
مکمل‌های گیاهی کلسیم و ویتامین D جذب پایینی دارند و به اندازه منابع حیوانی مفید نیستند.
۷. مشکلات گوارشی و سوء جذب مواد مغذی
✅ قطعی است! حذف گوشت و جایگزینی آن با فیبر زیاد از منابع گیاهی می‌تواند باعث:
نفخ و مشکلات گوارشی
کاهش جذب مواد مغذی حیاتی مانند آهن و روی
اختلال در فلور میکروبی روده
پروتئین‌های حیوانی هضم آسان‌تری دارند و برای سلامت روده مفیدترند.
نتیجه گیری:
✅ این مشکلات قطعی و اجتناب ناپذیر هستند، حتی اگر فرد از بهترین مکمل‌های موجود استفاده کند.
✅ هیچ مدل گیاه خواری مطلق (حتی با مکمل‌های دقیق) نمی‌تواند بدون کمبود باشد.
✅ مصرف گوشت برای تأمین برخی مواد ضروری، حفظ سلامت عمومی، عملکرد مغزی، باروری، و ایمنی بدن حیاتی است.
بنابراین، گیاه‌خواری مطلق به شکل دائم، از نظر علمی، غیرقابل دفاع است و سلامت فرد را به خطر می‌اندازد.
* بررسی تناقضات و ایرادات عقلی و منطقی مبانی فلسفی گیاه‌خواری!
چنانچه بیان شد گیاه‌خواری را از این جنبه می‌گویند اخلاقی و مطلوب که مدعی می‌شوند مانع کشته‌شدن و خارج کردن حیوانات از سیر طبیعی‌شان می‌شود!
اما از طرفی بیان شد که می‌گویند با استفاده از مکمل‌ها می‌شود سلامت را تضمین کرد!
فارغ از اینکه اثبات کردیم این ادعایی خلاف مستندات قطعی علمی است و با هیچ مکملی نمی‌شود رژیم غذایی را ایجاد کرد که بدون نیاز به گوشت تضمین سلامتی می‌کند و قطعاً نارسایی‌ها وجود خواهد داشت که در دراز مدت مشکلات اساسی ایجاد می‌کند؛ برای تولید همین مکمل‌ها که باید در رژیم گیاه‌خواری استفاده شود باید حیوانات را کشت!! و این با توجه به ادعای مکتب گیاه‌خواری از نظر علم منطق و عقل سلیم یعنی یک تناقض!
یا باید بپذیریم که سلامتی خود را از دست دهیم
یا با استفاده از مکمل‌ها، باز همان کشتن حیوانات برای تغذیه که می‌گویند در گیاه‌خواری از آن فارغ می‌شویم و به شدّت آن را کاهش می‌دهیم عملاً رخ نمی‌دهد!
علاوه بر آن چنانچه بیان شد، وقتی در این مکتب گفته می‌شود که:
وگان کسی است که زندگی روزانه اش مؤید تعهدی است که به شفقت و پرهیز از خشونت دارد و مراعات را سرلوحه تعاملش با دنیا قرار می‌دهد.
این، به معنی نامطلوب انگاری مطلق خشونت است، نه نوع خاصی از خشونت نفی مطلق خشونت عملاً منجر به ظلم پذیری می‌شود، چون مقابله به ظلم به خصوص در مواردی که ظالم هیچ منطقی جز زور ندارد که مواردش هم زیاد است، ناگزیر از مقابله به مثل و خشونت در برابر ظالم است و خشونت در این مواقع، عین عقلانیت و منطق و لازم و ضروری است؛ لذا این که در مکتب گیاه‌خواری، مطلقِ خشونت امری نامطلوب معرفی می‌شود (نظیر آنچه در بودیسم مطرح می‌شود) یک گزاره‌ی غیر عقلانی است که تالی فاسدهای منطقی و عقلانی فراوان دارد.
یعنی پیش‌فرض مبنایی گیاه‌خواری در خصوص تعریف مفهوم خشونت و ارزیابی ارزشی آن، از نظر عقلی، غیر عقلانی و دارای تالی‌فاسد‌های فراوانی نظیر عدم واکنش مناسب به ظالم و از نظر منطقی گرفتار تناقض است و تناقضش فقط زمانی بر طرف می‌شود که از هرگونه مصرف مکمل‌هایی که به طور گسترده برای تهیه‌اش باید از گوشت حیوانات به عنوان مواد اولیه استفاده کرد نیز پرهیز شود و این یعنی عدم وجود سلامتی!
* بررسی تعارض گیاه‌خواری با اسلام
چنانچه بیان شد، مکتب گیاه‌خواری هرگونه کشتن حیوانات را به شکل مطلق امری ظالمانه، مغایر با حقوق حیوانات و مصداق خشونت و نامطلوب و نادرست می‌داند!
در حالی که قرآن کریم به صراحت جواز اصل وجود این اقدام را صادر کرده است.
با این مبنا از نظر گیاه‌خواری، نعوذا بالله، خداوند با این جواز به کشتار حیوانات کاری ظالمانه، مغایر با حقوق حیوانات و نامطلوب و نادرست انجام داده است!
همچنین در فقه اگر شخص بدون هیچ عذر شرعی و عقلایی یک حلال الهی را به طور کامل ترک گوید، مصداق حرام کردن بر حلال است که مورد نهی صریح قرآن کریم است!
خداوند در آیه 87 از سوره مائده می فرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَیِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ
ای اهل ایمان! چیزهای پاکیزه ای را که خدا برای شما حلال کرده بر خود حرام نکنید، و [از حدود خدا] تجاوز ننمایید؛ یقیناً خدا متجاوزان را دوست ندارد.
یعنی همچنان که اگر شخصی بدون عذر شرعی بگوید من نمی خواهم ازدواج کنم مورد نهی صریح واقع شده در سیره معصومین و نکوهش شده و حتی بیان شده مانند حدیث مشهور و معتبر رسول خدا صلی الله علیه و آله که می فرمایند:
«النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی» (جامع الأخبار (شعیری): ص101)
ازدواج، سنّت من است. هر کس از سنّت من رویگردان شود از من نیست.
خوردن گوشت هم جزو سنت‌های پیامبر است و ترک مطلق آن مورد نکوهش شدید معصومین!
علاوه بر آن که طبق روایات صحیح در معتبرترین منابع ترک خوردن گوش بیش از 40 روز مورد نهی اکید است و بیان شده که حتی اگر پول نداشتید بروید قرض کنید و گوشت را بخورید، یعنی این حجم تأکید دارد و طبق شرع مطلقاً جواز ترک گوشت‌خواری به شکل مطلق بدون عذر وجود ندارد!
چنانچه امام صادق علیه السلام از قول نبی اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند:
مَنْ أَتَى عَلَیْهِ أَرْبَعُونَ یَوْماً وَ لَمْ یَأْکُلِ اَللَّحْمَ فَلْیَسْتَقْرِضْ عَلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَأْکُلْهُ. (الکافی (ثقة الاسلام کلینی): ج6، ص309)
هر کس چهل روز بر او بگذرد و گوشت نخورده باشد، باید از خداوند قرض بگیرد و گوشت بخورد.
این حدیث شریف، به صراحت نشان می‌دهد که ترک مطلق گوشت برای مدت طولانی (چهل روز) در اسلام نه تنها توصیه نشده، بلکه خلاف آن مورد تأکید قرار گرفته است.
علاوه بر اینها حقایق عمیق‌تر و ظریف تری اینجا وجود دارد!
یکی از علت‌های اینکه در شرع بیان شده که در گوش نوزاد اذان و اقامه بگویید چیست؟
طبق روایات معتبر، ایمن شدن از آزار شیاطین جنی!
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل شده که فرموده اند:
فَلْیُؤْذَنْ فِی اُذُنِهِ الْیُمْنٰی بِاَذٰانِ الصَّلاٰةِ وَلْیُقِمْ فِی الْیُسْریٰ فَاِنَّهٰا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّیطٰانِ الرَّجِیمِ. (الکافی (ثقة الاسلام کلینی): ج6، ص24)
«هر کس دارای فرزندی شد در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپش اقامه گوید، این عمل، نوزاد از شیاطین رانده شده ایمن می گرداند».
اما چرا دقیقاً همین دستور را برای کسانی که به مدّت طولانی گوشت نخورده‌اند (از منظر شرع بیش از 40 روز زمان طولانی است) نیز بیان کرده‌اند و فرمودند:
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام:
مَنْ لَمْ یَأْکُلِ اَللَّحْمَ أَرْبَعِینَ یَوْماً سَاءَ خُلُقُهُ وَ مَنْ سَاءَ خُلُقُهُ فَأَذِّنُوا فِی أُذُنِهِ. (من لا یحضره الفقیه (شیخ صدوق): ج1، ص299)
هر کس چهل روز گوشت نخورد بداخلاق می‌شود. پس هرگاه یکی از شما بَد اخلاق شد در گوش او اذان بگوئید.
چه تشابهی وجود دارد میان نوزاد و کسی که گوشت نخورده است؟!
تشابه این دو، لطیف شدن نسبی نفس است به جهت نخوردن گوشت!
در این حالت (یعنی ترک گوشت خوردن که اثر وضعی‌اش لطافت نسبی نفس نسبت به حالت خوردن گوشت است)، انسان نسبت به آزار اجنه آسیب‌پذیر می‌شود و این یکی از مضرات مغفول گیاه‌خواری است!
عالم ربّانی آیت الله سید حسین یعقوبی قائنی (استاد عرفان آیت الله محی الدین حائری شیرازی و از شاگردان مبرّز عرفای بزرگ و کم نظیری چون آیت الله انصاری همدانی و آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی در کتاب سفینة الصادقین این حقایق را چنین بیان کرده اند):
لازم به ذکر است که ترک حیوانی گرچه باعث ازدیاد رغبت انسان به عبادت می شود، اما در شرع مقدس مکروه می باشد. شاید سبب کراهتش این باشد که با نخوردن غذاهای حیوانی در مدتی طولانی، نفس انسان کمی لطیف شده، در آن حال اجنه می توانند خود را برای وی ظاهر و به او راه پیدا کنند و بسا خطراتی از قبیل جنون و انحراف او را تهدید نماید؛
لذا شارع مقدس فرموده است:
کسی که چهل روز خوردن گوشت را ترک کند در گوش او اذان و اقامه بگویید.
کما اینکه در مورد نوزادان که زودتر در معرض تعرض آنان قرار می گیرند نیز این دستور وارد شده است.
و اینها همه دارای اسرار و حکمت‌هایی است که بیان آن فرصت دیگری را می‌طلبد. (سفینة الصاقدین: ص592)
ضمن اینکه در علوم غریبه، از ریاضت‌های لازم برای ارتباط گیری با اجنه، ترک خوردن گوشت برای مدت‌های طولانی است در علوم غربیه!به عنوان نمونه، در دو مورد از معروف‌ترین کتاب‌های علوم غریبه، یعنی "شمس المعارف" و "التحفه" که در زمینه سحر و علوم غریبه‌اند چنین آمده است که:
برای ارتباط با موجودات غیر مادی مانند جن‌ها، افراد باید برخی از اصول و شرایط خاص را رعایت کنند. یکی از این شرایط ترک خوردن گوشت به مدت معین است؛ چرا که برای برقراری ارتباط با اجنه، باید بدن از برخی از غذاها (مانند گوشت) پاکسازی شود.
یعنی فارغ از عوارض و مشکلاتی که گیاه‌خواری برای ساختار عصبی ایجاد می‌کند که در قسمت‌های قبلی اشاره شد، از این جهت که با گیاه‌خواری نفس در مقابل شیاطین جنی آسیب‌پذیر می‌شود نیز این مشکلات تشدید می‌شود و در شرایط حاد حتی با افسردگی و جنون نیز مشکلات کشیده می‌شود!
1) هرگونه کشتن حیوانات را و هر گونه حتی دخالت انسانی در زیست طبیعی حیوانات (نظیر پرورش زنبور برای تولید بهتر محصولات کشاورزی) را مصداق خشونت علیه به قول خودش موجودات حسن مند (مقصود حیوانات) و امری غلط و نامطلوب می داند. (بیان می‌دارند که حتی اگر بدانیم برای همین محصولات کشاورزی نیز به استثمار برخی حیوانات نظیر زنبور عسل پرداخته شده و در مسیر تولید این محصولات کشاورزی تا حدی به حیوانات ظلم شده و حقوقشان تضییع شده، باز بهتر از انجام عمل با ظلم بیشتر، یعنی کشتنشان است، ضمن اینکه وقتی این را فهمیدیم، می‌توانیم به سمت ظلم کمتر و ابداع روش‌هایی با ظلم کمتر حرکت کنیم.)
2) از مورد یک بالاتر، در مکتب گیاه‌خواری استعمال هرگونه خشونت در زندگی، امری منفی تلقی می‌شود و نتیجه‌ی اول حاصل پیش فرض دو است! (آن‌ها می‌گویند: وگان (گیاه‌خوار) کسی است که زندگی روزانه‌اش مؤید تعهدی است که به شفقت و پرهیز از خشونت دارد و مراعات را سرلوحه تعاملش با دنیا قرار می‌دهد.)
همان‌طور که مشاهده می‌شود در این مکتب گفته می‌شود: پرهیز از خشونت (به شکل مطلق و بی‌قید و شرط) در تعامل با دنیا (نه فقط حیوانات!)
3) گیاه‌خواران مدعی می شوند که می توانند با استفاده از مکمل‌ها و رژیم گیاهی صحیح و دقیق سلامت را به طور کامل حفظ کنند! و به زعم خود اثبات می‌کنند که گیاه‌خواری و سلامتِ کامل، دو امر قابل جمع قطعی و کامل هستند!
در ادامه از نظر علمی و عقلی و شرعی این سه گزاره را که ستون فقرات مکتب گیاه‌خواری است را بررسی می‌کنیم.
* بررسی این ادعا که گیاه‌خواری اگر با رژیم صحیح همراه با مکمل‌های درست باشد می‌تواند سلامت را به طور کامل تضمین کند:
از نظر علمی، هیچ مدلی از گیاه‌خواری، حتی همراه با دقیق‌ترین و جامع‌ترین مکمل‌های غذایی، نمی‌تواند به طور مطلق بدون کمبود باشد. این به دلیل نقش منحصر به فرد مواد مغذی موجود در محصولات حیوانی است که در بدن، فرآیندهایی را فعال می کنند که جایگزینی کامل آن‌ها از طریق گیاهان و مکمل‌ها امکان پذیر نیست. در ادامه، دلایل علمی این موضوع را بررسی می‌کنیم:
۱. نقش حیاتی برخی مواد مغذی که عمدتاً در منابع حیوانی یافت می‌شوند
الف) ویتامین B12
ویتامین B12 فقط در منابع حیوانی یافت می‌شود و برای عملکرد سیستم عصبی، تولید DNA، و تشکیل گلبول‌های قرمز ضروری است.
مکمل های B12 می‌توانند نیاز بدن را تا حدی تأمین کنند، اما جذب آن‌ها نسبت به ویتامین B12 طبیعی که از گوشت، لبنیات، و تخم مرغ دریافت می‌شود، ضعیف‌تر است.
برخی از فرم‌های B12 در مکمل‌ها (مثلاً سیانوکوبالامین) نیاز به تبدیل در کبد دارند که در برخی افراد به خوبی انجام نمی‌شود.
کمبود مزمن B12 باعث آنمی مگالوبلاستیک، مشکلات عصبی، خستگی، و کاهش عملکرد ذهنی می‌شود.
ب) هم-آهن (Heme Iron)
آهن در دو شکل در غذاها وجود دارد: هم-آهن (Heme Iron) که در گوشت یافت می شود، و غیرهم-آهن (Non-Heme Iron) که در گیاهان وجود دارد.
هم-آهن بسیار بهتر از غیرهم-آهن جذب می‌شود و تأثیر قابل توجهی بر تولید گلبول‌های قرمز دارد.
مصرف مکمل‌های آهن ممکن است مشکلات گوارشی ایجاد کند و جذب آن‌ها به خوبی هم-آهن نیست.
کمبود آهن موجب کم خونی، ضعف سیستم ایمنی، و کاهش توانایی شناختی می‌شود.
ج) تورین (Taurine)
تورین یک آمینواسید نیمه ضروری است که در غذاهای حیوانی مانند گوشت، ماهی و لبنیات یافت می‌شود و برای سلامت مغز، قلب و عضلات مهم است.
بدن انسان مقدار محدودی تورین تولید می‌کند، اما دریافت مستقیم آن از طریق منابع حیوانی، نقش مهمی در عملکرد بهتر مغز و سیستم ایمنی دارد.
مکمل‌های تورین نیز وجود دارند، اما فرم‌های طبیعی آن در گوشت بهتر جذب می شوند.
د) کارنیتین (L-Carnitine)
کارنیتین در گوشت قرمز، ماهی و لبنیات یافت می‌شود و نقش مهمی در متابولیسم چربی‌ها و تولید انرژی دارد.
بدن مقدار محدودی از آن را تولید می‌کند، اما کمبود آن (که در گیاه‌خواران رایج‌تر است) می‌تواند منجر به ضعف عضلانی، خستگی، و مشکلات متابولیکی شود.
ه) کراتین (Creatine)
کراتین تقریباً فقط در گوشت یافت می‌شود و نقش کلیدی در تولید انرژی برای سلول‌های عضلانی و مغزی دارد.
گیاه‌خواران معمولاً سطح کراتین پایین‌تری در بدن دارند که باعث کاهش عملکرد فیزیکی و شناختی می‌شود.
مکمل‌های کراتین موجودند، اما تأثیر آن‌ها دقیقاً مشابه دریافت از گوشت نیست.
۲. محدودیت در تبدیل و جذب مواد مغذی از منابع گیاهی
برخی مواد مغذی مورد نیاز بدن در گیاهان وجود دارند، اما بدن توانایی تبدیل یا جذب آن‌ها را در حد کافی ندارد.
الف) امگا ۳ (DHA و EPA)
اسیدهای چرب DHA و EPA که برای سلامت مغز، قلب و بینایی ضروری‌اند، فقط در منابع حیوانی مانند ماهی و تخم مرغ وجود دارند.
گیاهان فقط حاوی ALA (آلفا-لینولنیک اسید) هستند که باید در بدن به DHA و EPA تبدیل شود.
این تبدیل بسیار ناکارآمد است (حدود ۵-۱۰٪) و بنابراین بدن گیاه‌خواران معمولاً از کمبود DHA و EPA رنج می برد.
کمبود این اسیدهای چرب باعث مشکلات شناختی، التهاب، افسردگی، و ضعف عملکرد قلبی می‌شود.
ب) ویتامین A (رتینول)
ویتامین A به دو صورت یافت می‌شود: بتاکاروتن (در گیاهان) و رتینول (در حیوانات).
بدن باید بتاکاروتن را به رتینول (فرم فعال ویتامین A) تبدیل کند، اما این تبدیل غیر کارآمد است و در برخی افراد اصلاً انجام نمی‌شود.
کمبود ویتامین A موجب ضعف بینایی، کاهش ایمنی بدن و مشکلات پوستی می‌شود.
ج) زینک (روی)
زینک برای سیستم ایمنی، سلامت پوست و عملکرد آنزیم ها حیاتی است.
در گیاهان، زینک به صورت ترکیباتی وجود دارد که به خوبی جذب نمی‌شوند.
کمبود زینک منجر به ضعف ایمنی، ریزش مو، و کندی بهبود زخم‌ها می‌شود.
۳. اهمیت فرآوری حیوانی در هضم و متابولیسم بدن
حتی اگر تمام مواد مغذی ذکر شده از طریق مکمل‌ها تأمین شوند، بدن قادر به متابولیسم این ترکیبات به همان شیوه‌ای که از منابع طبیعی حیوانی دریافت می کند، نیست.
برخی مواد مغذی، مانند ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K)، برای جذب به چربی‌های حیوانی نیاز دارند.
گوشت و محصولات حیوانی دارای فاکتورهایی هستند که جذب و استفاده از مواد مغذی را بهینه می‌کنند.
مکمل‌ها ممکن است فقدان عوامل هم‌افزا (Co-factors) داشته باشند که در غذاهای حیوانی وجود دارند، و بدن به آن‌ها برای عملکرد صحیح نیاز دارد.
نتیجه گیری
هیچ رژیم غذایی گیاه‌خواری مطلق، حتی با استفاده از دقیق‌ترین مکمل‌های غذایی، نمی‌تواند کاملاً بدون کمبود باشد. دلایل علمی آن عبارت اند از:
وجود مواد مغذی حیاتی در منابع حیوانی که در گیاهان وجود ندارند یا به سختی تأمین می‌شوند (B12، هم-آهن، تورین، کارنیتین، کراتین، DHA، رتینول).
محدودیت در تبدیل مواد گیاهی به فرم‌های مورد نیاز بدن (DHA، رتینول، زینک).
نقش فرآوری حیوانی در تسهیل جذب و متابولیسم مواد مغذی که با مصرف گیاهان یا مکمل ها نمی توان به طور کامل جایگزین کرد.
بنابراین، از نظر علمی، مصرف گوشت و محصولات حیوانی نقش غیرقابل جایگزینی در حفظ سلامت انسان دارد و حذف کامل آن‌ها از رژیم غذایی به طور قطعی منجر به کمبودهای اساسی و مشکلات سلامتی می‌شود.
موارد قطعی و اجتناب ناپذیر که در اثر حذف کامل گوشت از رژیم غذایی (حتی با مصرف مکمل های گیاهی) رخ می دهند، به این شرح است:
۱. کم خونی مگالوبلاستیک (Megaloblastic Anemia)
✅ قطعی است! حذف گوشت منجر به کمبود ویتامین B12 می شود، چون این ویتامین فقط در منابع حیوانی وجود دارد. کمبود آن باعث کم خونی مگالوبلاستیک شده که علائم آن شامل:
خستگی مزمن
سرگیجه و رنگ پریدگی
ضعف عضلانی
کاهش اکسیژن رسانی به سلول‌ها
مکمل‌های گیاهی B12 جذب ضعیفی دارند و جایگزین کاملی نیستند.
۲. آسیب‌های عصبی و زوال شناختی (Neurological Damage & Cognitive Decline)
✅ قطعی است! کمبود B12 و اسیدهای چرب ضروری مثل DHA (که فقط در منابع حیوانی وجود دارند) باعث:
کاهش حافظه و تمرکز
افزایش ریسک آلزایمر و زوال عقل
گزگز و بی حسی در دست و پا (آسیب به میلین اعصاب)
ضعف در هماهنگی حرکتی
هیچ مکمل گیاهی نمی‌تواند نقش DHA حیوانی را به طور کامل ایفا کند.
۳. ضعف سیستم ایمنی و افزایش عفونت ها
✅ قطعی است! پروتئین های کامل، روی (Zinc)، و آهن هِم (Heme Iron) در منابع حیوانی وجود دارند و برای تقویت سیستم ایمنی ضروری اند. کمبود آن ها باعث:
افزایش بیماری‌های عفونی
کندی در بهبود زخم‌ها
کاهش عملکرد آنزیم‌های ایمنی
آهن گیاهی (غیرهِم) جذب ضعیفی دارد و نمی تواند جایگزین آهن حیوانی شود.
۴. کاهش باروری و مشکلات هورمونی
✅ قطعی است! حذف گوشت باعث کمبود چربی‌های ضروری مانند کلسترول خوب و اسیدهای آمینه خاص می شود که برای تولید هورمون‌های جنسی لازم اند. این کمبودها منجر به:
کاهش سطح تستوسترون در مردان و کاهش میل جنسی
اختلال در چرخه قاعدگی زنان
افزایش خطر سقط جنین و ناباروری
این مشکلات حتی با بهترین رژیم گیاهی و مکمل ها نیز به طور کامل جبران نمی شوند.
۵. کاهش توده عضلانی و ضعف بدنی
✅ قطعی است! بدن برای حفظ و رشد عضلات نیاز به پروتئین‌های کامل دارد که فقط در گوشت یافت می‌شوند. کمبود این پروتئین ها منجر به:
ضعف عمومی و کاهش توان بدنی
تحلیل عضلات و کاهش قدرت فیزیکی
طولانی شدن دوره ریکاوری پس از ورزش یا آسیب
پروتئین های گیاهی کیفیت پایین تری دارند و جایگزین پروتئین حیوانی نمی شوند.
۶. پوکی استخوان و شکستگی‌های مکرر (Osteoporosis & Bone Fractures)
✅ قطعی است! حذف گوشت و لبنیات باعث کمبود ویتامین D، کلسیم، و پروتئین‌های کلاژنی می شود که سلامت استخوان ها را تضمین می کنند. این کمبودها منجر به:
کاهش تراکم استخوانی
افزایش شکستگی‌ها و ترک‌های استخوانی
کاهش استحکام دندان‌ها
مکمل‌های گیاهی کلسیم و ویتامین D جذب پایینی دارند و به اندازه منابع حیوانی مفید نیستند.
۷. مشکلات گوارشی و سوء جذب مواد مغذی
✅ قطعی است! حذف گوشت و جایگزینی آن با فیبر زیاد از منابع گیاهی می‌تواند باعث:
نفخ و مشکلات گوارشی
کاهش جذب مواد مغذی حیاتی مانند آهن و روی
اختلال در فلور میکروبی روده
پروتئین‌های حیوانی هضم آسان‌تری دارند و برای سلامت روده مفیدترند.
نتیجه گیری:
✅ این مشکلات قطعی و اجتناب ناپذیر هستند، حتی اگر فرد از بهترین مکمل‌های موجود استفاده کند.
✅ هیچ مدل گیاه خواری مطلق (حتی با مکمل‌های دقیق) نمی‌تواند بدون کمبود باشد.
✅ مصرف گوشت برای تأمین برخی مواد ضروری، حفظ سلامت عمومی، عملکرد مغزی، باروری، و ایمنی بدن حیاتی است.
بنابراین، گیاه‌خواری مطلق به شکل دائم، از نظر علمی، غیرقابل دفاع است و سلامت فرد را به خطر می‌اندازد.
* بررسی تناقضات و ایرادات عقلی و منطقی مبانی فلسفی گیاه‌خواری!
چنانچه بیان شد گیاه‌خواری را از این جنبه می‌گویند اخلاقی و مطلوب که مدعی می‌شوند مانع کشته‌شدن و خارج کردن حیوانات از سیر طبیعی‌شان می‌شود!
اما از طرفی بیان شد که می‌گویند با استفاده از مکمل‌ها می‌شود سلامت را تضمین کرد!
فارغ از اینکه اثبات کردیم این ادعایی خلاف مستندات قطعی علمی است و با هیچ مکملی نمی‌شود رژیم غذایی را ایجاد کرد که بدون نیاز به گوشت تضمین سلامتی می‌کند و قطعاً نارسایی‌ها وجود خواهد داشت که در دراز مدت مشکلات اساسی ایجاد می‌کند؛ برای تولید همین مکمل‌ها که باید در رژیم گیاه‌خواری استفاده شود باید حیوانات را کشت!! و این با توجه به ادعای مکتب گیاه‌خواری از نظر علم منطق و عقل سلیم یعنی یک تناقض!
یا باید بپذیریم که سلامتی خود را از دست دهیم
یا با استفاده از مکمل‌ها، باز همان کشتن حیوانات برای تغذیه که می‌گویند در گیاه‌خواری از آن فارغ می‌شویم و به شدّت آن را کاهش می‌دهیم عملاً رخ نمی‌دهد!
علاوه بر آن چنانچه بیان شد، وقتی در این مکتب گفته می‌شود که:
وگان کسی است که زندگی روزانه اش مؤید تعهدی است که به شفقت و پرهیز از خشونت دارد و مراعات را سرلوحه تعاملش با دنیا قرار می‌دهد.
این، به معنی نامطلوب انگاری مطلق خشونت است، نه نوع خاصی از خشونت نفی مطلق خشونت عملاً منجر به ظلم پذیری می‌شود، چون مقابله به ظلم به خصوص در مواردی که ظالم هیچ منطقی جز زور ندارد که مواردش هم زیاد است، ناگزیر از مقابله به مثل و خشونت در برابر ظالم است و خشونت در این مواقع، عین عقلانیت و منطق و لازم و ضروری است؛ لذا این که در مکتب گیاه‌خواری، مطلقِ خشونت امری نامطلوب معرفی می‌شود (نظیر آنچه در بودیسم مطرح می‌شود) یک گزاره‌ی غیر عقلانی است که تالی فاسدهای منطقی و عقلانی فراوان دارد.
یعنی پیش‌فرض مبنایی گیاه‌خواری در خصوص تعریف مفهوم خشونت و ارزیابی ارزشی آن، از نظر عقلی، غیر عقلانی و دارای تالی‌فاسد‌های فراوانی نظیر عدم واکنش مناسب به ظالم و از نظر منطقی گرفتار تناقض است و تناقضش فقط زمانی بر طرف می‌شود که از هرگونه مصرف مکمل‌هایی که به طور گسترده برای تهیه‌اش باید از گوشت حیوانات به عنوان مواد اولیه استفاده کرد نیز پرهیز شود و این یعنی عدم وجود سلامتی!
* بررسی تعارض گیاه‌خواری با اسلام
چنانچه بیان شد، مکتب گیاه‌خواری هرگونه کشتن حیوانات را به شکل مطلق امری ظالمانه، مغایر با حقوق حیوانات و مصداق خشونت و نامطلوب و نادرست می‌داند!
در حالی که قرآن کریم به صراحت جواز اصل وجود این اقدام را صادر کرده است.
با این مبنا از نظر گیاه‌خواری، نعوذا بالله، خداوند با این جواز به کشتار حیوانات کاری ظالمانه، مغایر با حقوق حیوانات و نامطلوب و نادرست انجام داده است!
همچنین در فقه اگر شخص بدون هیچ عذر شرعی و عقلایی یک حلال الهی را به طور کامل ترک گوید، مصداق حرام کردن بر حلال است که مورد نهی صریح قرآن کریم است!
خداوند در آیه 87 از سوره مائده می فرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَیِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ
ای اهل ایمان! چیزهای پاکیزه ای را که خدا برای شما حلال کرده بر خود حرام نکنید، و [از حدود خدا] تجاوز ننمایید؛ یقیناً خدا متجاوزان را دوست ندارد.
یعنی همچنان که اگر شخصی بدون عذر شرعی بگوید من نمی خواهم ازدواج کنم مورد نهی صریح واقع شده در سیره معصومین و نکوهش شده و حتی بیان شده مانند حدیث مشهور و معتبر رسول خدا صلی الله علیه و آله که می فرمایند:
«النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی» (جامع الأخبار (شعیری): ص101)
ازدواج، سنّت من است. هر کس از سنّت من رویگردان شود از من نیست.
خوردن گوشت هم جزو سنت‌های پیامبر است و ترک مطلق آن مورد نکوهش شدید معصومین!
علاوه بر آن که طبق روایات صحیح در معتبرترین منابع ترک خوردن گوش بیش از 40 روز مورد نهی اکید است و بیان شده که حتی اگر پول نداشتید بروید قرض کنید و گوشت را بخورید، یعنی این حجم تأکید دارد و طبق شرع مطلقاً جواز ترک گوشت‌خواری به شکل مطلق بدون عذر وجود ندارد!
چنانچه امام صادق علیه السلام از قول نبی اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند:
مَنْ أَتَى عَلَیْهِ أَرْبَعُونَ یَوْماً وَ لَمْ یَأْکُلِ اَللَّحْمَ فَلْیَسْتَقْرِضْ عَلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَأْکُلْهُ. (الکافی (ثقة الاسلام کلینی): ج6، ص309)
هر کس چهل روز بر او بگذرد و گوشت نخورده باشد، باید از خداوند قرض بگیرد و گوشت بخورد.
این حدیث شریف، به صراحت نشان می‌دهد که ترک مطلق گوشت برای مدت طولانی (چهل روز) در اسلام نه تنها توصیه نشده، بلکه خلاف آن مورد تأکید قرار گرفته است.
علاوه بر اینها حقایق عمیق‌تر و ظریف تری اینجا وجود دارد!
یکی از علت‌های اینکه در شرع بیان شده که در گوش نوزاد اذان و اقامه بگویید چیست؟
طبق روایات معتبر، ایمن شدن از آزار شیاطین جنی!
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل شده که فرموده اند:
فَلْیُؤْذَنْ فِی اُذُنِهِ الْیُمْنٰی بِاَذٰانِ الصَّلاٰةِ وَلْیُقِمْ فِی الْیُسْریٰ فَاِنَّهٰا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّیطٰانِ الرَّجِیمِ. (الکافی (ثقة الاسلام کلینی): ج6، ص24)
«هر کس دارای فرزندی شد در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپش اقامه گوید، این عمل، نوزاد از شیاطین رانده شده ایمن می گرداند».
اما چرا دقیقاً همین دستور را برای کسانی که به مدّت طولانی گوشت نخورده‌اند (از منظر شرع بیش از 40 روز زمان طولانی است) نیز بیان کرده‌اند و فرمودند:
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام:
مَنْ لَمْ یَأْکُلِ اَللَّحْمَ أَرْبَعِینَ یَوْماً سَاءَ خُلُقُهُ وَ مَنْ سَاءَ خُلُقُهُ فَأَذِّنُوا فِی أُذُنِهِ. (من لا یحضره الفقیه (شیخ صدوق): ج1، ص299)
هر کس چهل روز گوشت نخورد بداخلاق می‌شود. پس هرگاه یکی از شما بَد اخلاق شد در گوش او اذان بگوئید.
چه تشابهی وجود دارد میان نوزاد و کسی که گوشت نخورده است؟!
تشابه این دو، لطیف شدن نسبی نفس است به جهت نخوردن گوشت!
در این حالت (یعنی ترک گوشت خوردن که اثر وضعی‌اش لطافت نسبی نفس نسبت به حالت خوردن گوشت است)، انسان نسبت به آزار اجنه آسیب‌پذیر می‌شود و این یکی از مضرات مغفول گیاه‌خواری است!
عالم ربّانی آیت الله سید حسین یعقوبی قائنی (استاد عرفان آیت الله محی الدین حائری شیرازی و از شاگردان مبرّز عرفای بزرگ و کم نظیری چون آیت الله انصاری همدانی و آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی در کتاب سفینة الصادقین این حقایق را چنین بیان کرده اند):
لازم به ذکر است که ترک حیوانی گرچه باعث ازدیاد رغبت انسان به عبادت می شود، اما در شرع مقدس مکروه می باشد. شاید سبب کراهتش این باشد که با نخوردن غذاهای حیوانی در مدتی طولانی، نفس انسان کمی لطیف شده، در آن حال اجنه می توانند خود را برای وی ظاهر و به او راه پیدا کنند و بسا خطراتی از قبیل جنون و انحراف او را تهدید نماید؛
لذا شارع مقدس فرموده است:
کسی که چهل روز خوردن گوشت را ترک کند در گوش او اذان و اقامه بگویید.
کما اینکه در مورد نوزادان که زودتر در معرض تعرض آنان قرار می گیرند نیز این دستور وارد شده است.
و اینها همه دارای اسرار و حکمت‌هایی است که بیان آن فرصت دیگری را می‌طلبد. (سفینة الصاقدین: ص592)
ضمن اینکه در علوم غریبه، از ریاضت‌های لازم برای ارتباط گیری با اجنه، ترک خوردن گوشت برای مدت‌های طولانی است در علوم غربیه!به عنوان نمونه، در دو مورد از معروف‌ترین کتاب‌های علوم غریبه، یعنی "شمس المعارف" و "التحفه" که در زمینه سحر و علوم غریبه‌اند چنین آمده است که:
برای ارتباط با موجودات غیر مادی مانند جن‌ها، افراد باید برخی از اصول و شرایط خاص را رعایت کنند. یکی از این شرایط ترک خوردن گوشت به مدت معین است؛ چرا که برای برقراری ارتباط با اجنه، باید بدن از برخی از غذاها (مانند گوشت) پاکسازی شود.
یعنی فارغ از عوارض و مشکلاتی که گیاه‌خواری برای ساختار عصبی ایجاد می‌کند که در قسمت‌های قبلی اشاره شد، از این جهت که با گیاه‌خواری نفس در مقابل شیاطین جنی آسیب‌پذیر می‌شود نیز این مشکلات تشدید می‌شود و در شرایط حاد حتی با افسردگی و جنون نیز مشکلات کشیده می‌شود!